Przejdź do głównej zawartości

Moje dziecko mówi tylko po angielsku

Polacy mieszkający za granicami zazwyczaj szybko przystosowują się do nowego trybu życia i zręcznie naśladują tubylców. Nie we wszystkim, bo nasza narodowa tradycja nakazuje raczej drwić z obcych i wyśmiewać ich kulturę. Tak też wszyscy czynią, ale jednak żyjąc między obcymi trzeba zaakceptować lokalne zwyczaje. Wypada też w pewnym stopniu opanować mowę obcych. To znacznie ułatwia życie, choć różnie z tym bywa.

Dziś coś z zupełnie innej beczki. Chciałem opowiedzieć wam o tym, jak mój syn Maksymilian, lat obecnie 11, chodził w Anglii do polskiej szkoły.

Sobotnia szkoła w Croydon

Była to szkoła sobotnia imeinia Fryderyka w Croydon i synek szczerze jej nie znosił. Powód był prosty. Twierdził, że przez to jego weekend kurczy się do jednego tylko dnia. Nie miało dla niego znaczenia, że nauka w tej szkole trwała od 9 do 12:30, że w tym czasie były dwie przerwy i tak dalej. Dla niego był to dzień, w którym idzie się do szkoły, a więc nie jest to tak naprawdę “day off”. Chodził tam, bo musiał. Wielkiego wyboru mu nie zostawiliśmy.

Posłaliśmy go tam z bardzo prozaicznego powodu. Miał nauczyć się czytać i pisać po polsku. W szkole angielskiej zawsze szło mu świetnie. W domu rozmawialiśmy z nim po polsku, oglądał za to tylko angielską telewizję, bo polskiej nie mieliśmy. Powiem szczerze, że jestem bardzo dumny z jego znajomości polskiego - moim zdaniem nie odstaje on wcale od poziomu dzieci w Polsce. Wiem też, że jako dziecko urodzone w Anglii, które zaczęło edukację w wieku lat czterech, przejdzie bardzo ciekawą drogę, podczas której angielski z czasem stanie się jego pierwszym językiem. Będzie się w tym języku uczył, pisał, czytał i rozmawiał z przyjaciółmi i dalej tak jest, bo w jego szkole w Belgradzie językiem wykładowym jest angielski. Polski stanie się dla niego tylko i wyłącznie językiem domowym oraz wakacyjnym, gdy pojedzie do kraju rodzinę odwiedzić. Posłałem go do polskiej szkoły, bo wiedziałem, że mimo iż spędzał tam tylko trzy godziny w tygodniu, to czegoś się tam jednak miał szansę nauczyć. Wiedziałem, że ja, mimo najszczerszych chęci, nie nauczę go tego samego, bo nie będę miał na to ani czasu, ani cierpliwości. Niech sobie tam chodził i uczył się słów na literę “rz” oraz tego, że ich patron, Fred, grał na pianinku a potem umar na kaszel. Mieli tam dyktanda, klasówki, jasełka kolegów i fajną panią.

Zwykły, sobotni poranek w Croydon

Odprowadzałem go w sobotni ranek. Po drodze, gdy mijaliśmy innych idących do szkoły często widziałem pewną ciekawą scenę. Otóż idzie sobie dwóch dorosłych i gadają. Po polsku. Za nimi idzie dwójka dzieci, które też ze sobą gadają. Po angielsku. W szkole jest duża przerwa, podczas której dzieci najpierw jedzą lunch, a potem wychodzą pobawić się na zewnątrz. Wiem o tym i widzę, co się tam dzieje, bo dwa razy w roku każdy rodzic musi tam odbębnić obowiązkowy dyżur (albo zapłacić grzywnę). Pani wprowadza dzieci do sali gimnastycznej, prosi żeby siadały i jadły. Mówi do nich oczywiście po polsku a dzieci przy stolikach gadają między sobą już tylko po angielsku. Potem, na boisku, nie usłyszysz już ani jednego polskiego słowa.

W jakim języku mówią polskie dzieci urodzone w UK?

Dzieci urodzone w UK mówią bardzo ładnie po angielsku. Mają akcent, jakiego ich rodzice nigdy nie będą mieć. Rodzice ci dzielą się zaś na trzy kategorie językowe. Jedni mówią do dzieci tylko po polsku. Drudzy mieszają. Mówią po polsku, czasem po angielsku. Grupa trzecia mówi do dzieci wyłącznie po angielsku. Jest to grupa najmniej liczna i powiedzmy to sobie szczerze, najbardziej malownicza. W tej akurat grupie znajomość angielskiego jest bardzo marna, za to akcent wyjątkowo egzotyczny. Ludzie ci robią tak prawdopodobnie tylko publicznie, żeby zaszpanować na mieście. W ich mniemaniu jest to cool, żeby wchodząc do sklepu typu Primark wrzeszczeć do dzieci w kalekim i bardzo zabawnym angielskim. Tak czy inaczej, wszyscy ci ludzie przyjechali do Anglii i mieszkają tam. Jedni wrócą do Polski, drudzy nigdy nawet o tym nie pomyślą. Ich dzieci w większości mają brytyjskie paszporty. Wszyscy oni żyją normalne, codzienne życie, w którym mówią w dwóch językach. Dom, rodzina i znajomi to polski. Praca i świat zewnętrzny, to angielski. Są też rodziny dwujęzyczne, w których z ojcem mówi się po angielsku a z mamą po polsku (lub odwrotnie). I nie ma w tym wszystkim nic złego. Jak wcześniej powiedziałem, dla dzieci z tych wszystkich rodzin angielski z czasem stanie się językiem pierwszym, bo żyją nim i w nim myślą. Jest dla nich łatwiejszy i bardziej naturalny, więc i w sumie nic dziwnego, że wolą w nim mówić.

W domu mówimy tylko po polsku

Mówię do syna tylko po polsku, choć potrafimy wpleść angielski i czasami nieźle sobie pożartować dwujęzycznie. Kiedyś próbował do mnie mówić po angielsku, ale szybko go poprawiłem i przestał. Już wie, że domu tylko polski. Na zewnątrz niech sobie robi, co tam chce. Czasami jest to dość ciekawe, bo czyta książkę po angielsku a opowiada mi co przeczytał już po polsku. I nieźle mu idzie, cwana bestia! Przy obcych mówię do niego po angielsku i on nie ma z tym problemu, błyskawicznie się przestawia i wszystko idzie gładko. Zrozumiał, że w towarzystwie wron grzecznie jest krakać jak i one. A u siebie można krakać po swojemu.

Odprowadzając go do polskiej szkoły słyszałem kiedyś taki dialog:
    - I’m hungry.
    - Masz tu bułkę.
    - But I don’t want a bread roll. I want something else.
    - Nic innego nie ma. Zaczekaj aż dojedziemy do domu.
    - But I’m hungry now!
    - Przestań wydziwiać! Jak dla mnie, to możesz w ogóle nie jeść…

I tak dalej. Zostawmy scenę w tym momencie. Ważne jest jedno: dziad swoje a baba swoje, w dwóch językach jednocześnie. Wiecie co? Strasznie mnie to kiedyś złościło. Myślałem sobie, że czym skorupka za młodu nasiąka, tym na starość trącić będzie. Wiedziałem, że te dzieciaki nie będą w przyszłości mówić po polsku do nikogo, skoro już teraz do własnych rodziców mówią po angielsku. Za kilka lat zapomną, jak się mówi po polsku, bo organ nieużywany zanika. Oczywiście, będą wszystko rozumieć, ale mówić już im się nie będzie chciało, a tym babrdziej czytać. Bo po co się wysilać, skoro nie ma dla kogo i po co?

Dlaczego urodzeni w Anglii Polscy mieliby mówić po polsku?

Niby zawsze trochę to rozumiałem, bo urodzeni w UK, tam mieszkają i uważają, że są British (w czym zresztą utwierdzają ich rodzice). Polska tych dzieci ich nie interesuje, nigdy tam nie wrócą, a jeżdżą tylko dlatego, że rodzice ich ze sobą włóczą. Jak już tam są, to narzekają, że jedzenie nie takie, że telewizja dziwna, że u nas to jest inaczej… Z dziadkami też sobie niespecjalnie pogadają, bo dziadek po angielsku nie bardzo i mama tłumaczyć musi. A że dziadek się dziwi? Dziadku, przecież Ewan jest British, do szkoły tam chodzi i tak dalej, on po angielsku woli, więc po co go stresować?

Polacy na obczyźnie

Z drugiej strony strasznie mnie to wkurzało. Polacy na obczyźnie celebrują swoją polskość. No, może celebrują to za wielkie słowo, ale starają się żyć “po polsku”. Obchodzą święta, chodzą do kościoła, zapisują dzieci do polskich szkółek i prowadzą je do Pierwszej Komunii. Kupują w polskich sklepach, oglądają polską telewizję i tradycyjnie nabijają się z tubylców, ich zwyczajów i kultury. Na wakacje jeżdża do kraju odwiedzić rodziny i gotują w domu polskie zupy. Generalnie wyglądają i zachowują się jak na Polaków przystało. Dlatego bardzo dziwiło mnie to zapominanie o języku ojczystym.

Pokolenie bez nazwy (kto jest stracony dla Polski)?

Często nadaje się pokoleniom nazwy, tak sobie myślałem. Pokolenie X, Y, Z czy Kolumbowie. Tych tutaj małych poddanych królowej najbardziej chciałem nazwać “Stracone Pokolenie”, ale nie mogłem, bo takie pokolenie już było. Nie miałem dla nich dobrej nazwy, ale wiedziałem, że te dzieciaki są stracone dla Polski. Dzięki niefrasobliwości swoich rodziców tracą powoli swoją narodową tożsamość i wyrastając w UK, zastępują ją inną, lokalną tożsamością. Do Polski już przecież nie wrócą, a ich dzieci nie bardzo będą wiedzieć, gdzie ta Polska właściwie leży (kiedyś w Irlandii usłyszałem od tubylca: Polska? To gdzieś na północ od Chin, prawda?). Na przestrzeni zaledwie jednego pokolenia polskość zostanie z nich wymazana, za zgodą i przyzwoleniem ich rodziców i opiekunów. A może to i dobrze, myślałem? Ci, dla których europejczyk Chris z Croydon jest lepszy niż Krzysiek z Ciechanowa nie są Polsce do niczego potrzebni. Stary kraj da sobie bez nich świetnie radę. Bolało mnie tylko, że gdy inne narody walczą o podtrzymywanie swojej tożsamości, Polacy tak łatwo ją rozmieniają.

Potem mnie olśniło. Nie muszę tego pokolenia w żaden sposób nazywać. Nie ma po co. Może są straceni, ale w sumie dla kogo? Dla Polski? Przecież ja też jestem dla Polski stracony. Wyjechałem 17 lat temu i wracać nie zamierzam. To znaczy, w zasadzie zamierzałem, tak naprawdę w tym roku, ale po drodze wypadła ta Serbia i się odwlekło. A za kilka lat, kto wie co będzie i gdzie wszyscy wylądujemy. To co, jestem stracony, czy nie? Gotuję te polskie zupy, ale rzadko tam jeżdżę, moje dzieci też rzadziej niż powinny, żeby więzy rodzinne podtrzymać. I co? Czy Polsce na mnie zależy? Czy jestem jej do czegokolwiek potrzebny? Po tylu latach już chyba nie. Czy się rozmieniłem, poprzednio czepiając się tych wszystkich ludzi w Anglii?

Moje córki

Oprócz syna mam też dwie córki. Zawsze traktowałem ja tak samo, jak syna. W domu mówiliśmy i mówmy do nich tylko po polsku i gotowalimy im te same zupy. Z jakiego nieznanego mi powodu, moje dwie czterolatki odpowiadają tylko po angielsku. Mają problemy językowe. Nic dziwnego. W domu po polsku, w szkole po angielsku, do tego jako bliźniaki mają swój własny, unikaly bełkot. A teraz w Serbii doszedł jeszcze czwarty, całkiem zabawny język, w którym wiele słyszą i oglądają bajki w telewizji. Trudno się nie pogubić. I co? Wyszedłem na głupka. Czepiałem się o te językowe zbrodnie, o zaprzedanie samego siebie i teraz ktoś patrzy na mnie i uśmiecha się z lekceważeniem. Idę z całą trójką do szkoły, mówię do nich w dwóch językach, syn do mnie po polsku, a z małych wylewa się jak z betoniarki, wszystko przemieszane.

Mój Maksik chodził do szkoły w UK przez siedem lat. Po angielsku mówi super. Po polsku też super. Czyta w obu językach, choć pisze jednak lepiej po angielsku. Prześladowałem go polską szkołą, religią, Komunią, Kościołem, regularnym czytaniem w domu i poprawianiem błędów językowych. Wszystkich karmiłem i karmię międzynarodowo: pizzą, makaronami, chińszczyzną, ale i żurem, szczawiówką, kotletem. Tu, w Belgradzie nie ma polskich szkoł. Nie mam gdzie zapisać dzieci, a sam się niestety na nauczyciela nie nadaję. Brakuje mi po prostu cierpliwości. Jest szansa, że moje dziewczyny będą po polsku rozumieć, ale już czytać i pasać to nie za bardzo.

Będzie, jak ma być

Chyba mi to już zwisa. Niech się dzieje, co chce. W domu zawsze będziemy mówić po polsku, a dziadkom jakoś się przetłumaczy. Zostawmy patos. Wystarczy o zapominaniu, wymazywaniu, o tożsamości i narodowych schizach. Odpuszczam też tamtym rodzicom w Anglii, bo sam jak widać robię to samo. Nie wiem, co moje dzieci będą robiły w życiu. Nie wiem, gdzie wylądują. Wiem, że ten kto zna dwa, czy trzy języki, jakiekolwiek by one nie były, jest bogatszy od tego, który zna tylko jeden. Niech moje dzieci pędzą w życie tak, jak chcą, cała trójka. Nie chcę być tym, który już na starcie podkłada im nogę i nie mam też zamiaru wpędzać ich w jakiekolwiek kompleksy.




Komentarze

Popularne posty z tego bloga

Kopertowy

Byłem niedawno na chrzcinach. W Polsce, u rodziny. Fajnie było. W kościele uroczyście, na przyjęciu suto, czyli tradycyjnie, po polsku. Z takimi uroczystościami związany jest jeszcze jeden zwyczaj, czyli dylemat pod tytułem „ile dać do koperty”. To wszystko skłoniło mnie do głębszych przemyśleń na ten temat. Głównie o kopertach. O ich znaczeniu w naszej kulturze, o ich przydatności. O przeszłości i o tym, co być może przed nami. Chrzciny to wspaniała i podniosła uroczystość, podczas której przyjmujemy (my, chrześcijanie) w swoje szeregi nowego członka naszej społeczności, który to członek nie wie jeszcze, że właśnie został obarczony grzechem, którego nie popełnił ani on osobiście, ani żaden z członków tej społeczności. A jednak już go ma, zaraz na starcie.  To trochę przypomina państwo, w którym wszyscy mamy jakiś mityczny dług publiczny, mimo że żadnych kredytów w tym kierunku nie zaciągnęliśmy. Odpowiedzialność zbiorowa, za cudze grzechy. W gruncie rzeczy, ktoś mógłby powiedzieć...

Na Zachodzie, jak to mówią, bez zmian

Ameryka wybrała. Dnia 5 listopada AD 2024 Donald Trump pokonał Kamalę Harris w wyborach prezydenckich zdobywając 312 głosów elektorskich. Został tym samym 47 prezydentem Stanów Zjednoczonych Ameryki, a że wcześniej był 45 prezydentem, to i cieszy się chłop podwójnie. Rozgrzewka przedwyborcza trwała w światowych mediach od dawna i mocno wszystkich wyczerpała. Wściekle atakowano Trumpa (często do wtóru dziwacznego rechotu pani Harris) i wyciągano wszelkie brudy, jednym słowem: jak zwykle. A teraz jest już po. Kurz opadł. Uspokoiło się wreszcie. Teraz wszyscy zastanawiają się, co dalej. Szczerze, kibicowałem Trumpowi. Widziałem, co robi ekipa dziadzi Bidena. Widziałem, w którą stronę pchają (i jego, i nas). Widziałem (po raz trzeci, tanio wyliczam, ale niech będzie), jak wdzięcznie skaczą koło nich polskie pieski. Ile nas to wszystko kosztowało, to wszyscy wiemy. Zmiana była konieczna. Czasami, gdy źle idzie, trzeba zmienić cokolwiek. Gdy ogłoszono wyniki, ucieszyłem się. Pomyślałem, oto ...

Czasy ciekawe

Wszyscy chyba znamy powiedzenie: „obyś żył w ciekawych czasach”. Nigdy nie zastanawiamy się, czy jest w nim jakiś sens. Bo co to niby ma znaczyć? Gdyby tak popatrzeć wstecz, ale tak naprawdę wstecz, mniej więcej do początków znanej nam historii (można też ewentualnie przeczytać podręcznik do historii), to wyraźnie widać, że w zasadzie nie było dotychczas czasów „nieciekawych”. Powiedzenie jest swojego rodzaju przekleństwem. Czego życzy nam ktoś, kto mówi, żebyśmy żyli w czasach ciekawych? Żeby wszystko było fajnie? Może spokojnie? Żebyśmy żyli dostatnio, bez chorób, bez wojen, żebyśmy podbijali kosmos i żeby wszyscy wyżywali się w takich zajęciach, w jakich sami chcemy, zamiast męczyć się w tych, które wymyślają dla nas inni? Otóż nie. „Ciekawe czasy” oznaczają dzikie skoki historii, wygłupy rządzących, wojny, biedę i inne nieszczęścia, wliczając w to kataklizmy naturalne, a wtedy przecież zwykli ludzie mają zazwyczaj przechlapane. Faktem jest, że tak zwani normalni ludzie wcale nie ch...

Oby nam się

I nadszedł Nowy Rok 2025. Zawsze, gdy styczeń nadejdzie, myślimy o tym, co zostawiliśmy z tyłu i spoglądamy na to, co przed nami. Dodajmy, że spoglądamy z ufnością i nadzieją w sercu. To jest jedna z unikalnych właściwości człowieka: nadzieja na to, że będzie lepiej. I to niezależnie od miejsca, w którym się siedzi. Gdy masz dużo i miałeś wspaniały rok, masz nadzieję na jeszcze lepszy. Gdy było bardzo kiepsko, masz nadzieję, że będzie lepiej. Choćby tylko troszkę lepiej, ale to przecież zawsze coś. Tyle tytułem wstępu. Czas na życzenia, czyli żeby… Życzmy sobie wszyscy, żeby ludziom poprzestawiało się na lepsze. Wszystkim. Żeby obudzili się, otworzyli oczy i powiedzieli: „Kurde, jaki piękny poranek! Od teraz będę lepszym człowiekiem”. Żeby się ludziom oczyściły głowy, wyprostowały ścieżki i poskręcały zwoje. Żeby nikt nie chciał nikim rządzić, za to chętnie robił coś dla innych i żeby ci, którzy pragną władzy, nigdy jej nie dostali. I może jeszcze, żeby celebryci celebrowali sobie gdzi...

Z chwil, być może, ostatnich

NATO powstało jako sojusz obronny. „ Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie – środkami politycznymi i militarnymi – wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim ”. Podkreślam słowo „członkowskim" bo widać, że koncepcja mocno ewoluowała. Tymczasem amerykańskie autorytety, takie jak profesor John Mearsheimer czy profesor Jeffrey Sachs głośno mówią, że wojna na Ukrainie została wymyślona, zorganizowana, sprowokowana i sponsorowana przez Stany Zjednoczone Ameryki. I ciągle jest przez nie pompowana. W dodatku nie z czystego miłosierdzia, czy miłości do Ukraińców, tylko żeby zabezpieczyć żywotne interesy USA w tej części świata. Oto rubaszny i dziarski staruszek, który w zdumiewający sposób przegrał batalię o drugą kadencję w Białym Domu, postanowił ekstrawagancko zaszaleć i udzielił Ukraińcom zgody na prażenie amerykańskimi rakietami dalekiego zasięgu ATACMS w terytorium Rosji. Jednym się to podobało, drudzy krzyczeli: „Eskalacja, eskalacja”, ale jaka tam znowu eskala...